Evklíð geimsjónaukinn opnar augun
Sævar Helgi Bragason
09. nóv. 2023
Fréttir
Stórfenglegar fyrstu innrauðu ljósmyndir evrópska geimsjónaukans Evklíðs sem rannsaka á hinn hulda alheim
Fyrstu myndirnar frá Evklíð geimsjónauka ESA hafa verið birtar og er óhætt að segja að þær séu stórglæsilegar. Aldrei áður hefur geimsjónauki tekið jafn skarpar myndir af jafn stórum svæðum á himninum í einu og á sama tíma horft svo djúpt út í alheiminn.
Evklíð geimsjónaukanum var skotið á loft 1. júlí á þessu ári. Sjónaukinn á að rannsaka 95% alheimsins sem við vitum lítið sem ekkert um: Hulduefni sem heldur saman vetrarbrautum og vetrarbrautaþyrpingum og hulduorku sem virðist valda vaxandi útþensluhraða alheimsins.
Næstu sex ár mun Evklíð kortleggja lögun, fjarlægð og hreyfingu milljarða vetrarbrauta í allt að 10 milljarða ljósára fjarlægð. Þannig verður útbúið stærsta þrívíða kortið af alheiminum til þessa.
Fyrstu myndirnar geyma ótrúleg smáatriði. Þær eru ekki bara fallegar, heldur innihalda líka ómetanlegar upplýsingar fyrir stjörnufræðinga að vinna úr og gera nýjar uppgötvanir á komandi misserum og árum. Myndirnar sýna hve vel sjónaukinn og mælitækin virka sem lofar góðu um eframhaldið.
Perseifs-vetrarbrautaþyrpingin
Á myndinni sjást 1000 vetrarbrautir sem tilheyra Perseifsþyrpingunni, auk meira en 100.000 enn fjarlægari vetrarbrauta í bakgrunni. Sumar hverjar hafa aldrei sést áður og aðrar eru svo langt í burtu að ljósið frá þeim hefur verið 10 milljarða ára að berast til okkar. Perseifsþyrpingin sjálf í forgrunni er „aðeins“ 240 milljón ljósár í burtu.
Þyrilvetrarbrautin IC 342
Þyrilvetrarbrautin IC 342 er í aðeins 11 milljón ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Hún líkist nokkuð Vetrarbrautinni okkar.
Óreglulega vetrarbrautin NGC 6822
NGC 6822 er óregluleg vetrarbraut í aðeins 1,6 milljón ljósára fjarlægð og tilheyrir því Grenndarhópnum.
Kúluþyrpingin NGC 6397
Kúluþyrpingin NGC 6397 er sveimur gamalla stjarna. Hún er næst nálægasta kúluþyrpingin við Jörðina, um það bil 7800 ljósár í burtu.
Riddaraþokan
Riddaraþokan er stjörnumyndunarsvæði í Óríon í 1375 ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Dökka Riddaraþokan sjálf er skuggaþoka.
Frétt frá ESA
Myndir: ESA / Euclid / Euclid Consortium / NASA, myndvinnsla J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi; CC BY-SA 3.0 IGO
Evklíð geimsjónaukinn opnar augun
Sævar Helgi Bragason 09. nóv. 2023 Fréttir
Stórfenglegar fyrstu innrauðu ljósmyndir evrópska geimsjónaukans Evklíðs sem rannsaka á hinn hulda alheim
Fyrstu myndirnar frá Evklíð geimsjónauka ESA hafa verið birtar og er óhætt að segja að þær séu stórglæsilegar. Aldrei áður hefur geimsjónauki tekið jafn skarpar myndir af jafn stórum svæðum á himninum í einu og á sama tíma horft svo djúpt út í alheiminn.
Evklíð geimsjónaukanum var skotið á loft 1. júlí á þessu ári. Sjónaukinn á að rannsaka 95% alheimsins sem við vitum lítið sem ekkert um: Hulduefni sem heldur saman vetrarbrautum og vetrarbrautaþyrpingum og hulduorku sem virðist valda vaxandi útþensluhraða alheimsins.
Næstu sex ár mun Evklíð kortleggja lögun, fjarlægð og hreyfingu milljarða vetrarbrauta í allt að 10 milljarða ljósára fjarlægð. Þannig verður útbúið stærsta þrívíða kortið af alheiminum til þessa.
Fyrstu myndirnar geyma ótrúleg smáatriði. Þær eru ekki bara fallegar, heldur innihalda líka ómetanlegar upplýsingar fyrir stjörnufræðinga að vinna úr og gera nýjar uppgötvanir á komandi misserum og árum. Myndirnar sýna hve vel sjónaukinn og mælitækin virka sem lofar góðu um eframhaldið.
Perseifs-vetrarbrautaþyrpingin
Á myndinni sjást 1000 vetrarbrautir sem tilheyra Perseifsþyrpingunni, auk meira en 100.000 enn fjarlægari vetrarbrauta í bakgrunni. Sumar hverjar hafa aldrei sést áður og aðrar eru svo langt í burtu að ljósið frá þeim hefur verið 10 milljarða ára að berast til okkar. Perseifsþyrpingin sjálf í forgrunni er „aðeins“ 240 milljón ljósár í burtu.
Þyrilvetrarbrautin IC 342
Þyrilvetrarbrautin IC 342 er í aðeins 11 milljón ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Hún líkist nokkuð Vetrarbrautinni okkar.
Óreglulega vetrarbrautin NGC 6822
NGC 6822 er óregluleg vetrarbraut í aðeins 1,6 milljón ljósára fjarlægð og tilheyrir því Grenndarhópnum.
Kúluþyrpingin NGC 6397
Kúluþyrpingin NGC 6397 er sveimur gamalla stjarna. Hún er næst nálægasta kúluþyrpingin við Jörðina, um það bil 7800 ljósár í burtu.
Riddaraþokan
Riddaraþokan er stjörnumyndunarsvæði í Óríon í 1375 ljósára fjarlægð frá Jörðinni. Dökka Riddaraþokan sjálf er skuggaþoka.
Frétt frá ESA
Myndir: ESA / Euclid / Euclid Consortium / NASA, myndvinnsla J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi; CC BY-SA 3.0 IGO