Föstudagsmorguninn 19. nóvember 2021 verður deildarmyrkvi á tungli sjáanlegur frá Íslandi – ef veður leyfir. Deildarmyrkvinn hefst kl. 07:19 og er í hámarki kl. 09:03 og lítur þá út svipað og á myndinni hér fyrir ofan. Tunglið sest aftur á móti kl. 10:20 áður en deildarmyrkvanum lýkur. Ekki þarf að notast við nein hjálpartæki til fylgjast með myrkvanum. Augu er allt sem þarf þótt enn skemmtilegra sé að nota handsjónauka eða stjörnusjónauka.
Tunglmyrkvar verða þegar sólin, Jörðin og tunglið mynda nokkurn veginn beina línu. Jörðin varpar skugga út í geiminn sem tunglið gengur inn í. Tunglmyrkvar sjást þess vegna aðeins á fullu tungli og frá allri næturhlið Jarðar í einu. Frekari fróðleik umtunglmyrkva er að finna hér .
Tunglmyrkvar eru þrenns konar: Hálfskuggamyrkvar, deildarmyrkvar og almyrkvar. Myrkvinn 19. nóvember 2021 er deildarmyrkvi sem er næstum því almyrkvi. Þegar deildarmyrkvinn er í hámarki eru 97% tunglsins almyrkvuð. Aðeins 3% af syðstu brún tunglsins verður í ljósari hluta jarðskuggans. Myrkvinn sést frá Norður- og Suður-Ameríku, Ástralíu og að hluta til frá Evrópu og Asíu.
Þegar myrkvinn er í hámarki tekur tunglið engu að síður á sig samskonar rauðleitan blæ eins og við almyrkva. Í daglegu tali hefur þar stundum verið talað um „blóðmána“.
Rauða litinn má rekja til sólarljóss sem berst í gegnum andrúmsloft Jarðar á þeim tíma. Rauði liturinn er með öðrum orðum ljós frá öllum sólsetrum og sólrisum á Jörðinni í einu.
Hvert á að horfa?
Þegar deildarmyrkinn hefst er tunglið lágt á lofti í vestri en nálægt sjóndeildarhring í vest-norðvestri við hámarkið eins og sjá má myndinni hér undir.
Mikilvægt er að hvorki há fjöll né háar byggingar skyggi á útsýnið til vesturs. Við hámarkið er farið að birta að degi og sýnileikinn þá minnkað sem því nemur. Skammt norðan við tunglið sést stjörnuþyrpingin Sjöstirnið í Nautinu .
Tunglið verður orðið áberandi rauðleitt upp úr klukkan 08:45 en áhugavert er að fylgjast með aðdragandum þegar deildarmyrkvinn hefst. Þá sést vel staðfesting á hnattlögun Jarðar.
Deildarmyrkvinn nú er óvenju langur. Ástæða þess er að tunglið er nálægt því að vera lengst frá Jörðinni – í jarðfirrð – eða í næstum 405.000 km fjarlægð frá Jörðu. Því lengra í burtu frá Jörðu sem tunglið er, því hægar gengur það um Jörðina. Tunglið er þá lengur að ferðast í gegnum skugga Jarðarinnar.
Frá upphafi til enda er tunglmyrkvinn allur 6 stunda og 2 mínútna langur. Þetta er lengsti deildarmyrkvinn síðan á 15. öld, nánar tiltekið síðan 18. febrúar árið 1440. Næsti álíka langi deildarmyrkvi verður 8. febrúar árið 2669.
Helstu tímasetningar myrkva (námundað að næstu heilu mínútu)
Hálfskuggamyrkvi hefst: 06:02
Deildarmyrkvi hefst: 07:19
Deildarmyrkvi í hámarki: 09:03
Deildarmyrkva lýkur: 10:47
Hálfskuggamyrkva lýkur: 12:04
Athugið að sólarupprás í Reykjavík þennan morgun er kl. 10:10 en kl. 10:11 á Akureyri, áður en deildarmyrkvanum lýkur.
Tunglmyrkvi föstudagsmorguninn 19. nóvember 2021
Sævar Helgi Bragason 15. nóv. 2021 Fréttir
Föstudagsmorguninn 19. nóvember 2021 verður deildarmyrkvi á tungli sjáanlegur frá Íslandi – ef veður leyfir. Deildarmyrkvinn hefst kl. 07:19 og er í hámarki kl. 09:03 og lítur þá út svipað og á myndinni hér fyrir ofan. Tunglið sest aftur á móti kl. 10:20 áður en deildarmyrkvanum lýkur. Ekki þarf að notast við nein hjálpartæki til fylgjast með myrkvanum. Augu er allt sem þarf þótt enn skemmtilegra sé að nota handsjónauka eða stjörnusjónauka.
Tunglmyrkvar eru þrenns konar: Hálfskuggamyrkvar, deildarmyrkvar og almyrkvar. Myrkvinn 19. nóvember 2021 er deildarmyrkvi sem er næstum því almyrkvi. Þegar deildarmyrkvinn er í hámarki eru 97% tunglsins almyrkvuð. Aðeins 3% af syðstu brún tunglsins verður í ljósari hluta jarðskuggans. Myrkvinn sést frá Norður- og Suður-Ameríku, Ástralíu og að hluta til frá Evrópu og Asíu.
Þegar myrkvinn er í hámarki tekur tunglið engu að síður á sig samskonar rauðleitan blæ eins og við almyrkva. Í daglegu tali hefur þar stundum verið talað um „blóðmána“.
Rauða litinn má rekja til sólarljóss sem berst í gegnum andrúmsloft Jarðar á þeim tíma. Rauði liturinn er með öðrum orðum ljós frá öllum sólsetrum og sólrisum á Jörðinni í einu.
Hvert á að horfa?
Þegar deildarmyrkinn hefst er tunglið lágt á lofti í vestri en nálægt sjóndeildarhring í vest-norðvestri við hámarkið eins og sjá má myndinni hér undir.
Tunglið verður orðið áberandi rauðleitt upp úr klukkan 08:45 en áhugavert er að fylgjast með aðdragandum þegar deildarmyrkvinn hefst. Þá sést vel staðfesting á hnattlögun Jarðar.
Deildarmyrkvinn nú er óvenju langur. Ástæða þess er að tunglið er nálægt því að vera lengst frá Jörðinni – í jarðfirrð – eða í næstum 405.000 km fjarlægð frá Jörðu. Því lengra í burtu frá Jörðu sem tunglið er, því hægar gengur það um Jörðina. Tunglið er þá lengur að ferðast í gegnum skugga Jarðarinnar.
Frá upphafi til enda er tunglmyrkvinn allur 6 stunda og 2 mínútna langur. Þetta er lengsti deildarmyrkvinn síðan á 15. öld, nánar tiltekið síðan 18. febrúar árið 1440. Næsti álíka langi deildarmyrkvi verður 8. febrúar árið 2669.
Helstu tímasetningar myrkva (námundað að næstu heilu mínútu)
Athugið að sólarupprás í Reykjavík þennan morgun er kl. 10:10 en kl. 10:11 á Akureyri, áður en deildarmyrkvanum lýkur.