Sjáðu halastjörnuna Lovejoy á himninum
Sævar Helgi Bragason
05. jan. 2015
Fréttir
Halastjarnan Lovejoy (C/2014 Q2) prýðir nú næturhiminninn. Búist er við að hún verði björtust um miðjan janúarmánuð en þá liggur hún vel við athugun frá Íslandi.
Halastjarnan er örlítið bjartari en búist var við og sést naumlega með berum augum við góðar aðstæður, ef farið er út fyrir ljósmengun borgar og bæja. Spár gera ráð fyrir að halastjarnan verði björtust um miðjan janúarmánuð en hún fer einnig hækkandi á lofti og liggur þá vel við athugun frá Íslandi. Best er að nota handsjónauka eða stjörnusjónauka til að skoða hana.
Halastjarnan Lovejoy er nefnd eftir ástralska stjörnuáhugamanninum Terry Lovejoy en þetta er fimmta halastjarnan sem hann finnur. Lovejoy fann halastjörnuna á myndum sem hann í fyrra með 8 tommu sjónauka. Halastjarnan var þá daufur þokuhnoðri af 15. birtustigi í stjörnumerkinu Skutinum.
Halastjarnan Lovejoy er langferðarhalastjarna með um það bil 11.500 ára umferðartíma. Þetta er því ekki fyrsta ferðalag hennar inn í innra sólkerfið. Að þessu sinni mun þyngdartog reikistjarnanna hins vegar breyta braut hennar nokkuð, svo að næst snýr hún aftur eftir um 8.000 ár.
Í byrjun árs var halastjarnan á hraði ferð upp himinhvelfinguna. Hinn 7. janúar verður hún við norðurhluta stjörnumerkisins Fljótsins, vestur af Óríon og ekki ýkja hátt á lofti á íslenska næturhimninum. Þennan sama dag er halastjarnan næst Jörðu, þá í um 70 milljón km fjarlægð frá okkur.
Eftir 7. janúar rennur bjartasta skeið hennar upp. Hagi halastjarnan sér eins og spár gera ráð fyrir nær hún mest birtustigi 4,1 um miðjan janúarmánuð. Það þýðir að hún sést nokkuð auðveldlega með berum augum í góðu myrkri. Halastjarnan gengur þá inn í stjörnumerkin Nautið og Hrútinn og liggur þá mjög vel við athugun frá okkur á kvöldhimninum um það leyti því ekkert tungl er á lofti til að trufla. Hinn 17. janúar verður halastjarnan um 8 gráður vest-suðvestur af Sjöstirninu.
Halastjarnan verður í sólnánd hinn 30. janúar, þá í ríflega 193 milljón km fjarlægð frá sólu. Um það leyti ætti hún að byrja að dofna jafnt og þétt frá Jörðu séð. Seint í janúar birtist tunglið líka á ný á himninum en það er hálft hinn 26. og dregur þá úr sýnileika halastjörnunnar.
Í febrúar mun halastjarnan hafa dofnað nokkuð en þá verður hún milli stjörnumerkjanna Andrómedu og Perseifs.
|
Kort sem sýnir hvar halastjörnuna Lovejoy er að finna á himninum í klukkan tólf á miðnætti að íslenskum tíma í janúarmánuði. Smelltu á kortið til að sjá prentvænta útgáfu. Kort: Sky & Telescope
|
Á vef Sky & Telescope má nálgast prentvæna útgáfu af kortinu.
Grænleit að sjá í gegnum sjónauka
Þótt halastjarnan sjáist með berum augum er enn betra að skoða hana með handsjónauka eða stjörnusjónauka. Handsjónauki hentar fullkomlega til að sjá grænleitan hadd eða hjúp halastjörnunnar og hugsanlega bláleitan gashala frá henni.
Græni liturinn stafar af kolefnissameind (C2) sem glóir vegna örvunar frá útfjólubláu ljósi frá sólinni. Kolefnis- og nitursameindin cyanogen (CN) bætir daufum fjólubláum bjarma við græna litinn en augu okkar greina hann varla.
Mjói jónahali halastjörnunnar (gashalinn) er hins vegar bláleitur. Liturinn stafar af flúrljómuðum kolmónoxíðjónum (CO+) sem losna frá halastjörnunni. Áhugavert er að skoða þennan hala í sjónauka því í honum geta leynst mögnuð smáatriði.
Ryk í höfði halastjörnunnar og halanum endurvarpa einfaldlega sólarljósinu, svo ís- og rykhalinn sem halastjörnur eru frægastar fyrir er jafnan fölgulur eða gulhvítur eins og sólin. Margar halastjörnur skarta löngum og fögrum íshölum en til þessa hefur halastjarnan Lovejoy ekki skartað áberandi íshala.
 |
Halastjarnan Lovejoy hinn 23. desember 2015 séð frá Namibíu. Mynd: Gerald Rhemann
|
Tengt efni
- Sævar Helgi Bragason
Sjáðu halastjörnuna Lovejoy á himninum
Sævar Helgi Bragason 05. jan. 2015 Fréttir
Halastjarnan Lovejoy (C/2014 Q2) prýðir nú næturhiminninn. Búist er við að hún verði björtust um miðjan janúarmánuð en þá liggur hún vel við athugun frá Íslandi.
Halastjarnan er örlítið bjartari en búist var við og sést naumlega með berum augum við góðar aðstæður, ef farið er út fyrir ljósmengun borgar og bæja. Spár gera ráð fyrir að halastjarnan verði björtust um miðjan janúarmánuð en hún fer einnig hækkandi á lofti og liggur þá vel við athugun frá Íslandi. Best er að nota handsjónauka eða stjörnusjónauka til að skoða hana.
Halastjarnan Lovejoy er nefnd eftir ástralska stjörnuáhugamanninum Terry Lovejoy en þetta er fimmta halastjarnan sem hann finnur. Lovejoy fann halastjörnuna á myndum sem hann í fyrra með 8 tommu sjónauka. Halastjarnan var þá daufur þokuhnoðri af 15. birtustigi í stjörnumerkinu Skutinum.
Halastjarnan Lovejoy er langferðarhalastjarna með um það bil 11.500 ára umferðartíma. Þetta er því ekki fyrsta ferðalag hennar inn í innra sólkerfið. Að þessu sinni mun þyngdartog reikistjarnanna hins vegar breyta braut hennar nokkuð, svo að næst snýr hún aftur eftir um 8.000 ár.
Í byrjun árs var halastjarnan á hraði ferð upp himinhvelfinguna. Hinn 7. janúar verður hún við norðurhluta stjörnumerkisins Fljótsins, vestur af Óríon og ekki ýkja hátt á lofti á íslenska næturhimninum. Þennan sama dag er halastjarnan næst Jörðu, þá í um 70 milljón km fjarlægð frá okkur.
Eftir 7. janúar rennur bjartasta skeið hennar upp. Hagi halastjarnan sér eins og spár gera ráð fyrir nær hún mest birtustigi 4,1 um miðjan janúarmánuð. Það þýðir að hún sést nokkuð auðveldlega með berum augum í góðu myrkri. Halastjarnan gengur þá inn í stjörnumerkin Nautið og Hrútinn og liggur þá mjög vel við athugun frá okkur á kvöldhimninum um það leyti því ekkert tungl er á lofti til að trufla. Hinn 17. janúar verður halastjarnan um 8 gráður vest-suðvestur af Sjöstirninu.
Halastjarnan verður í sólnánd hinn 30. janúar, þá í ríflega 193 milljón km fjarlægð frá sólu. Um það leyti ætti hún að byrja að dofna jafnt og þétt frá Jörðu séð. Seint í janúar birtist tunglið líka á ný á himninum en það er hálft hinn 26. og dregur þá úr sýnileika halastjörnunnar.
Í febrúar mun halastjarnan hafa dofnað nokkuð en þá verður hún milli stjörnumerkjanna Andrómedu og Perseifs.
Á vef Sky & Telescope má nálgast prentvæna útgáfu af kortinu.
Grænleit að sjá í gegnum sjónauka
Þótt halastjarnan sjáist með berum augum er enn betra að skoða hana með handsjónauka eða stjörnusjónauka. Handsjónauki hentar fullkomlega til að sjá grænleitan hadd eða hjúp halastjörnunnar og hugsanlega bláleitan gashala frá henni.
Græni liturinn stafar af kolefnissameind (C2) sem glóir vegna örvunar frá útfjólubláu ljósi frá sólinni. Kolefnis- og nitursameindin cyanogen (CN) bætir daufum fjólubláum bjarma við græna litinn en augu okkar greina hann varla.
Mjói jónahali halastjörnunnar (gashalinn) er hins vegar bláleitur. Liturinn stafar af flúrljómuðum kolmónoxíðjónum (CO+) sem losna frá halastjörnunni. Áhugavert er að skoða þennan hala í sjónauka því í honum geta leynst mögnuð smáatriði.
Ryk í höfði halastjörnunnar og halanum endurvarpa einfaldlega sólarljósinu, svo ís- og rykhalinn sem halastjörnur eru frægastar fyrir er jafnan fölgulur eða gulhvítur eins og sólin. Margar halastjörnur skarta löngum og fögrum íshölum en til þessa hefur halastjarnan Lovejoy ekki skartað áberandi íshala.
Tengt efni
Halastjörnur
- Sævar Helgi Bragason